آسیب پدیدهای است که از تعامل آسیب دیده، عامل آسیب و محیط به وجود می آید. آسیب، اعمال و موقعیت های نامطلوبی هستند که اثر منفی بر کیفیت زندگی و مهم ترین ارزش های مورد توافق جامعه یا بخشی از آن را دارد و با توجه به علل یا عواقب سوء اجتماعی آن، مداخله اجتماعی برای اصلاح وضعیت موجود، کاهش و کنترل آن الزامی است.
آسیب ها خود سازمانده هستند. دلیل این امر وجود الگوهایی در سطح سیستم است که از تعاملات ناخودآگاهی شکل می گیرند. دینامیک قوانین، یک ساختار تغییر کننده از جمعیت و قوانین به وجود می آورد که می تواند با شرایط ویژه محیطی ترکیب شده و یک حالت پایدار را تولید کنند. به همین دلیل است که آسیب ها علی رغم چالش هایی که برایش به وجود می آورند، پایدار هستند.
مهم ترین مسئله در خصوص بروز آسیب اجتماعی
مهم ترین مسئله ای که در خصوص بروز آسیب اجتماعی مدنظر قرار میگیرد، این است که چرا آسیب رخ داده است و برای حل این مسئله چه اقداماتی می توانیم انجام دهیم. متخصصان دانشگاهی و جامعه شناسی بر این باور هستند که برای پیشگیری از آسیب اجتماعی بایستی ابتدا علل و عوامل شکل گیری آن را رصد کرد و سپس تلاش کرد تا آنها را ریشه کن نمود یا تاثیرگذاری آنها را به حداقل رساند. نکته مهم دیگر این است که آسیب اجتماعی دارای کیفیت جغرافیایی است و مکان نقش مهمی در درک این آسیب ها دارد. با توسعه شهرها و افزایش شهر نشینی و شکل گیری حاشینه نشینی نابهنجاری های اجتماعی زیاد شده است.
نقطه داغ آسیب
پژوهشگران جرم و مکان، اصطلاح «نقطه داغ» را برای بیان موقعیت مکانی که فراوانی وقوع آسیب اجتماعی در آنها زیاد است به کار می برند. سه نوع مکان به وجود دارد، که هر کدام از آنها دارای روابط متفاوتی با جذب، تولید و کنترل آسیب هستند و هر یک نیاز به استراتژی های متفاوتی برای مداخله دارند.بنابراین از نکات مهمی که بایستی برای حل مسئله آسیب های اجتماعی در نقاط داغ آسیب مدنظر قرار گیرد، توجه به ریشه ها و علت های این آسیب ها است. پیشگیری را میتوان یکی از راهبردهای اساسی در حوزه کنترل اجتماعی برشمرد که دربردارنده مجموعه راهکارهای مستقیم و غیرمستقیم با هدف ایجاد امکانات و موقعیت های بازدارنده از وقوع جرم و کج روی طراحی و تدوین میشود.
اقدامات پیشگیرانه و مداخلات مساله محور، در مقایسه با افزایش اقدامات سنتی قهری در نقاط داغ آسیب، اثر بیشتری دارد. در این صورت اعضای جامعه نیز واکنش مثبتی به این اقدامات متمرکز قهری دارند. این نوع اقدامات زمینه ای را برای ارائه سیاستگذاری هایی فراهم می آورند که به جای عملگری در سیستم های اجتماعی بر مبنای مشاهدات، از قوانینی که آن اتفاقات را باعث میشوند؛ استفاده می نمایند. بنابراین نقش تنظیم گران از کنترل گری به پدیدآورندگان محیط انتخابی تغییر می کند، که در این محیط تغییرات مناسب با معرفی یا حمایت از قوانین ضد آسیب، طراحی فشار انتخابی که تکامل قوانین خواسته شده را ترجیح می دهد و توجه به ساختار تسهیل میشود.
مواجهه با آسیب های اجتماعی در جامعه ایرانی
در ایران فقدان سیاستگذاری جامع در این عرصه بیش از پیش احساس میشود. توانایی نهادهای مسئول اجرای قانون برای طراحی راهبردهای جلوگیری از آسیب با استفاده از الگوهای نگاشته شده به سختی صورت میگیرد. همچنین نمی توان بدرستی تببین کرد که تداخلات سیاست های مختلف چگونه بر روی آسیب تاثیر میگذارند. مدیریت آسیبهای اجتماعی در جامعه ایرانی به مراتب دشوارتر از جوامعی است که نظام ارزشی و هنجاری تفکیک شدهای دارند. زیرا در جوامع غیر دینی لزوما قوانین موضوعه مبتنی بر ارزشهای مذهبی نیستند و لذا ناکارآمدی هنجارهای اجتماعی از جمله قوانین و بازیگران نقشها به ارزشهای مذهبی ارتباطی پیدا نمیکند. در ایران به علت اینکه قوانین مبتنی بر ارزشهای مذهبیاند و این دو از هم تفکیک نشدهاند؛ ناکارآمدی قوانین یک مساله ارزشی محسوب میشود. برای غلبه بر این مشکل، محققین باید بتوانند با بومی سازی دلالتهای سیاستی نظریه های تبیین رفتارهای انحرافی، زمینه را برای مدیریت علمی پیشگیری از آسیبهای اجتماعی فراهم سازند.
شورای سیاست گذاری رویداد
دکتر مهرداد بذرپاش
رئیس هیئت مدیره بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان امام (ره)
مهندس محمد ترکمانه
مدیر عامل بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان امام (ره)
دکتر علی رضاییان
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
دکتر علی اصغر پورعزت
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
دکتر مهدی عبدالحمید
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر شورای سیاستگذاری
کمیته اجرایی رویداد
دکتر مهدی عبدالحمید
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر شورای سیاستگذاری
مهندس امیرمحمد شریفی
مسئول برگزاری رویداد پیچ خط مشی بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان امام (ره)
کمیته مربیان رویداد
دکتر شهاب طلایی
پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
مهندس ناصر ترابی
مدیر سازماندهی فعالیت های مردمی بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان امام (ره)
دکتر مرتضی تسخیری
مشاور کسب و کار
مهندس روح الله اکبری
دبیر کمیته مربیان رویداد و مشاور کسب و کار
آقای محمدعلی حائری
فعال توسعه منطقه ای
مهندس صالح عسگری
فعال حوزه بازرگانی و صادرات
دکتر محمدرضا باقرزاد
مدیر علمی پروژه مدلسازی و شبیه سازی نقاط داغ جرم
مهندس مصطفی رزاقی
مشاور مدیرعامل بنیاد احسان
محمد عبدالحسین زاده
پژوهشگر خط مشی گذاری عمومی
مهندس عباس قنبری
مدیر قرارگاه هرندی بنیاد احسان